عمران شهری
انتقاد از اجرای طرح بایوجمی در تالاب انزلی
کارشناسان محیط زیست معتقدند راهکار کنترل آرسنیک، اجرای طرح بایوجمی نیست بلکه ایجاد تصفیه‌خانه فاضلاب است
فرشته رضایی | رشت- خبرنگار
سر و صداهای مربوط به اجرای طرح پالایش تالاب انزلی به روش بایوجمی هنوز تمام نشده است. اگرچه دادستان انزلی دستور توقف طرح را داده، اما متولیان محیط زیست می‌گویند این طرح تا زمانی که در حال اجرا بود، منجر به کاهش عمق لجن تا 35 سانتی‌متر شده است.
در این زمینه «قربانعلی محمد پور» مدیر کل حفاظت محیط زیست گیلان در گفت‌وگویی که 25 خرداد سال جاری با ایسنا انجام داد، گفت: بی‌توجهی به معضل تالاب انزلی عواقب بسیار بدی مانند انتشار سم آرسنیک پس از خشکی دارد. بنابراین باید هر چه سریع‌تر از روش‌های نوین و مدل‌های ابداعی استفاده شود.
این‌که تالاب انزلی سم آرسنیک دارد یا خیر، مورد بحث کارشناسان محیط زیست قرار دارد. برخی از فعالان محیط زیست در گفت‌وگو با همشهری آن را رد می‌کنند و می‌گویند که این موضوع توجیهی برای اجرای طرح بایوجمی است؛ در حالی که میزان وجود سم آرسنیک در تالاب چندان بحرانی نیست.
احداث تصفیه‌خانه فاضلاب مانع ورود سموم می‌شود
در این زمینه «سینا محمدی» فعال محیط زیست به همشهری بیان کرد: گفت‌وگوی مدیر کل حفاظت محیط زیست گیلان با ایسنا در خصوص تالاب انزلی و طرح بایوجمی بیشتر از این‌که ارائه‌کننده مستندات محکم علمی در خصوص مضرات و عوارض استفاده از نانوذره تیتانیوم دی‌اکساید و نانوذره کلرید نقره باشد، در واقع نوعی فرار رو به جلو بود. همچنین مسائل جدیدی مطرح کرد که باز هم مسئولیت آنها به دستگاه ذی‌ربط وی باز می‌گردد. در این خصوص یادآوری چند مورد ضروری است که به آنها اشاره می‌کنم.
وی افزود: بدون شک هدف تمامی اعتراض‌های دلسوزان محیط زیست، رهایی تالاب انزلی از وضعیت فاجعه‌بار کنونی و خارج کردن آن از خطر نابودی است. حق نسل‌های آینده است که برای حفظ تالاب از روش‌هایی استفاده شود که مورد تایید مراجع علمی ملی و بین‌المللی باشد و بی‌ضرر بودن آنها ثابت شده باشد، نه روش‌هایی مانند استفاده از مواد شیمیایی و سمی خطرناک و اجرای طرح بایوجمی که گرهی بر مشکلات و عوارض کنونی این تالاب می‌افزاید.
محمدی ادامه داد: به گواه اسناد سازمان‌های معتبر بین‌المللی نظیر WHO و EPA و چندین مقاله علمی معتبر منتشر شده و گفته‌های استادان بنام داخلی نظیر دکتر جلال‌پور مدیر گروه سم‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی و عضو هیات مدیره انجمن تخصصی سم‌شناسی و مسمومیت‌های ایران، استفاده از تیتانیوم دی‌اکساید ضررهای غیر قابل جبرانی برای اکوسیستم منطقه و نسل‌های آینده به همراه خواهد داشت.
این فعال محیط زیست ادامه داد: منشا بسیاری از سموم موجود در آب و رسوبات تالاب انزلی مانند آرسنیک که مدیر کل حفاظت محیط زیست گیلان به آنها اشاره کرده، فاضلاب شهری و پساب کارخانه‌های واقع در شهرک‌های صنعتی و دیگر مراکز است.
مهم‌ترین راه ممانعت از ورود این سموم به تالاب احداث تصفیه‌خانه‌های فاضلاب است. وی بیان کرد: کنترل پساب کارخانه‌ها و مراکز صنعتی برعهده سازمان حفاظت محیط زیست است. جایگاه حقوقی مدیر کل حفاظت محیط زیست گیلان ایجاب می‌کند که بگویند در راستای وظایفی که برعهده دارند، طی سال‌های گذشته برای احداث تصفیه‌خانه و کنترل و کاهش بار ورودی آلاینده‌ها و سموم به این تالاب چه اقدامی انجام داده‌اند.
آب تالاب قابل تعویض است؟
محمدی گفت: به گفته مدافعان این اقدام، اجرای پایلوت بایوجمی در استخرهای پرورش ماهی نشان داد که روی ماهیان پرورشی داخل استخرها تاثیر منفی نداشته است! نکته فراموش شده اینجاست که به گفته ناظران این طرح، آب استخرها بیش از ۱۰ بار طی دوره پرورش ماهیان تعویض شده است، این یعنی اصولا ماهیان داخل استخرها در معرض این مواد قرار نگرفته‌اند و آب استخرهای آلوده به مواد شیمیایی، به طور مداوم در حال تعویض بوده است.
پس چگونه می‌توان انتظار داشت این مواد که به سرعت در حال خارج شدن از استخرها بوده‌اند، در بدن ماهیان مشاهده شوند؟ آیا مجریان طرح بایوجمی می‌توانند آب تالاب ۲۵ هزار هکتاری انزلی که هم‌اکنون آلوده به این مواد سمی شده را نیز همانند استخرهای پرورش ماهی تعویض کنند؟
به گزارش همشهری، فعالان محیط زیست مطابق مستندهای معتبر معتقدند؛ ترکیب شیمیایی نانوذره تیتانیوم دی‌اکساید و نانوذره کلرید نقره حتی اگر در مقادیر بسیار کم استفاده شوند، به دلیل قابلیت انباشتگی در بافت‌های گیاهان و جانوران با گذشت زمان مقدارشان افزایش یافته و به مرز خطرناک خواهد رسید.
متاسفانه مجریان و مسئولان طرح بایوجمی در مقابل ایرادها و مستندهای علمی و معتبر منتقدان و مخالفان پاسخ‌هایی بدون استدلال علمی می‌دهند. مدارک و منابع معتبر و بی‌طرفی هم ارائه نداده‌اند.
وجود کادمیوم و سرب در تالاب
به استناد مطالعه‌های صورت گرفته در سال ۱۳۹۵ توسط دانشگاه تهران روی رسوبات تالاب انزلی و همچنین مطالب ذکر شده در پروژه روش بررسی اثربخشی اجرای طرح افزایش عمق تالاب انزلی به وسیله نانوذره تیتانیوم دی‌اکساید در سال ۱۳۹۷ (که دست بر قضا در هر دو این مطالعات، مجری پروژه، دکتر کرباسی ناظر پروژه بایوجمی بود) به صراحت بیان شده است که «در مجموع نتایج شاخص‌های کیفی که برای رسوبات تالاب انزلی استفاده شده است بیانگر این موضوع بوده که رسوبات این تالاب دارای آلودگی کم تا متوسط است. با این وجود مقادیر فلزات کادمیوم و سرب که جزو فلزات سمی محسوب می‌شوند در بخش‌هایی از تالاب انزلی زیاد بوده است.»
در این مطالعات هیچ اشاره‌ای به بحرانی بودن وضعیت سم آرسنیک نشده است. پس باید بپذیریم که مطالعه صورت گرفته توسط دانشگاه تهران و دکتر کرباسی اشتباه بوده یا این‌که مدیر کل حفاظت محیط زیست گیلان، بدون مطالعه اقدام به بیان مسائلی با هدف تشویش اذهان عمومی و ایجاد رعب و وحشت در بین مردم کرده است تا بتواند به هر قیمتی شده پروژه بایوجمی را اجرا کند.
آرسنیک دلیلی برای اجرای بایوجمی نیست
یک فعال دیگر محیط زیست هم با تایید وجود آرسنیک در تالاب انزلی گفت: مقدار سم آرسنیک در تالاب انزلی چندان زیاد نیست، اما نمی‌تواند دلیلی برای اجرای طرح بایوجمی هم باشد.
«نسیم طواف زاده» بیان کرد: وجود آرسنیک به دلیل استفاده کشاورزان از سم در مزارع است و همواره مقداری از آرسنیک از گذشته در تالاب وجود داشته است. چون آرسنیک در پوسته‌های زیرین خاک پنهان می‌شود و روی آب نیست، نیازی به اجرای طرح بایوجمی وجود ندارد. چون با اجرای طرح بایوجمی ذرات آن آزاد‌سازی و بیشتر در آب تالاب پخش می‌شود.
در همینه زمینه :